طرح احداث باغ زیتون

طرح احداث باغ زیتون

طرح احداث باغ زیتون – زیتون با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای سازگار است و به همین دلیل بیشترین باغهای زیتون دنیا در اطراف دریای مدیترانه دیده می شوند. اقلیم مدیترانه ای ویژگیهای خاصی دارد که مشخصه آن زمستانهای مرطوب و ملایم و تابستانهای گرم و بدون باران و نور فراوان است . زیتون بیشتر بین عرض های ۲۵ تا ۴۵ درجه شمالی دیده می شود اما در همین عرض های جنوبی نیز وجود دارد . در مرز شمالی زیتون، ۴۵ درجه، حدود مناطق جنوبی فرانسه، دمای زمستان و بهار به کمتر از صفر درجه هم م ی رسد . در مرز جنوبی زیتون در نیمکره شمالی، ۲۵ درجه ، یعنی نواحی جنوب تونس و مراکش دمای ماههای تابستان گاهی به بیش از ۴۵ درجه سانتی گراد می رسد . این مناطق اغلب گرم و خشک و بدون باران هستند .

در مناطق حاره و نیمه حاره هم زیتون به خوبی رشد و نمو می کند . اما به علت نبودن سرمای کافی زمستانه وعدم استراحت درخت، به بار می نشیند. در این مناطق رشد سریع و مداوم درخت تعادل فیزولوژیکی آن را به هم می ریزد و درخت زودتر پیر و فرسوده می شود.
زیتون درختی است بسیار مقاوم و بی تفاوت به نوع خاکی که در آن کاشته می شود اما رطوبت زیاد را تحمل نمی کند در زمینهای غنی و خوب آبیاری شده محصول فراوانی می دهد . توسعه آن در نواحی سرد محدود می شود زیرا بندرت دمای ۱۲ درجه سانتیگراد را تحمل می کند از طرفی آب و هوای خشک و بادهای شدید را بخوبی تحمل می کند . در حوزه مدیترانه زیتون در ارتفاع ۸۰۰ متر در شیب های جنوبی و ۶۰۰ متر در شیبهای شمالی بهترین عملکرد را داشته است اما در آرژانتین تا ارتفاع ۲۰۰۰ متری هم محصول خوبی داده است.

تاریخچه زیتون در ایران

زیتون از زمانهای دور در ایران وجود داشته است اما اینک در چه زمانی کشت و کار آن رونق داشته است اختلاف نظر وجود دارد . بعضی نویسندگان آن را مربوط به دوره ای می دانند که امپراطوری ایران تا سواحل دریای مدیترانه گسترش داشته است و کشورهای فلسطین، فنیقیه، سوریه، سواحل شرقی دریای اژه (خاک کنونی ترکیه ) و جزایر یونانی فعلی را در برداشته است . عده ای نیز معتقدند که این درخت به هنگام تسلط و نفوذ یونانیان (سلوکیه) در ایران گسترش داده شده است . برخی نیز گفته اند که درخت زیتون را پناهندگان سوری در زمان شاهپور اول (سده سوم میلادی ) از سوریه به ایران آورده اند . خسرو انوشیروان پادشاه ساسانی، عوارض مخصوصی بر روی درختان خرما و زیتون وضع کرده بود که نشان می دهد در آن زمان این درخت مورد توجه حکام وقت بوده است .
مرحوم عین اله بهبودی گیاه شناس ایرانی می گوید، ظاهراً زیتون از سرزمین بین النهرین وارد ایران شده است و هم اکنون در اطراف شاهراههای عمده و خطوط مواصلاتی جنوب کشور مشاهده می گردد به عبارت دیگر در زمان ساسانیان کشت زیتون در خوزستان وجود داشته است . حال آنکه تاکنون دلیل مبنی بر وجود زیتون خودرو و بومی در شمال ایران و بویژه در مازندران درست نیست .
بسیاری از مورخین و جغرافی دانان قدیم به وجود زیتون در ایران قبل از تاخت و تاز ترک و مغول چه در شمال و چه در جنوب اشاره زیادی کرده اند. چنانچه هم اکنون نیز بقایای آنها در نقاط مختلف و مستعد کشور به خصوص در دامنه های کوههای زاگرس بین قصر شیرین تا داراب فارس بطور پراکنده مشاهده می شود اما وسعت، اهمیت و گسترش آن در زمان های گذشته هنوز در پرده ابهام است.
از میان همه تمدن های باستانی، بجز آشوریان و بابلیان که زیتون و روغن آن را نمی شناختند، سامی ها و ارمنی ها به خوبی از آن استفاده می کردند . اما این درخت مقدس یونانی ها و آنگاه ژرمن ها و بعد عبرانی ها بیشترین توجه را نشان دادند . بررسی درختان قدیمی موجود نشان می دهد که بیشتر آنها کنسروی بوده اند ولی به درستی روشن نیست که آیا کشت زیتون برای کنسرو سازی ویا روغن کشی بوده است . به هر حال وجود درختان زیتون کهنسال نشان دهنده رونق کشت و کار در جنوب ایران در عهد باستان می باشد.
پس از تاخت و تاز بیگا نگان به این سرزمین دیگر آثاری از زیتونکاری (جز نواحی رودبار که قرنها از آن می گذرد) در نوشته های تاریخی به چشم نمی خورد . در سفرنامه ناصر خسرو که در زمان سلجوقیان یعنی قبل از مغول می زیسته است اشاره ای به درخت زیتون در منطقه رودبار شده است. در این کتاب از و جود درختان زیتون درخنده ام (محلی نزدیک منجیل ) یاد شده است و حتی چنین آمده است که زیتون را با خاکستر و نمک برای دفع تلخی آن را مخلوط می کرده اند که آن را تبدیل به میوه خوراکی می نمودند . بنابراین در ایران زیتون بطور متمرکز در منطقه رودبار، منجیل و طارم گسترش یافته بود و کشت و کار آن در این منطقه توسعه یافت . تولید کنندگان زیتون، بخش عمده ای از زیتون تولیدی خود را خودشان مصرف می کردند و مابقی را به مسلفرین راه ابریشم می فروختند . تقاضا کنندگان این محصول و فرآورده های آن بدلیل آشنایط به خواص درمانی آن مبادرت به خرید آن می کردند و به عنوان سوغات و تحفه با خود می بردند .

پراکنش جغرافیایی طرح احداث باغ زیتون در ایران

در بسیاری از نقاط کشور مانند کوههای زاگرس و . . . پایه های خودروی زیتون وجود دارد در جنگلهای منطقه بختیاری به ویژه در ناحیه سونک (نزدیک لردگان ) و منطقه زیتی نزدیک شه سوار، و سید محمد اردگان بقایایی درختان کهنسال زیتون وجود دارد . در بسیاری از دره های جبال بارز به خصوص در منطقه محمد آباد مسکون، در اطراف بم، در استان کرمان، اطراف میمند ، فسا، غار و کازرون در فارس، لرستان، ایلام، کهگیلویه و بویراحمد تا کرمانشاه درختان زی تون دیده می شوند .
در خوزستان، اهواز، دزفول، مسجد سلیمان و رامهرمز درختان کهنسال زیتون وجود دارند . در یزد نیز درختان زیتون قدیمی دیده شده است . با آنکه در اغلب مناطق کشور درختان زیتون کم و بیش مشاهده می شوند اما از نظر اقتصادی تاکنون مرکز زیتونکاری کشور منطقه عمومی شهرستان رودبار در استان گیلان بوده است. سطح زیرکشت این منطقه حدود ۵۰۰۰ هکتار و تعداد درختان موجود ۹۰۰۰۰۰ اصله برآورد می شود . به علت پراکنده بودن درختان در کنار جویبارها و رودخانه ها و یکنواخت نبودن تراکم در واحد سطح نمی توان رقم صحیحی از سطح زیر کشت آن را برآورد نمود . بیشتر درختان زیتون در روستاهای واقع در تنگه رودخانه سفیدرود، اطراف سرشاخه های آن و در شهر رودبار کاشته شده اند .

منطقه رودبار که در گذشته دارای محصولات کشاورزی مختلف در سطح گسترده تری بوده است هم اکنون به باغهای زیتون تبدیل گردیده است . در ارتفاعات اطراف منطقه هنوز هم آثار چراگاههای قدیمی که اهالی جت ییلاق در تابستان به آن کوچ می کرده اند بخوبی دیده می شوند . بخش مهمی از درختان زیتون بر روی تپه های پرشیب مجاور رودخانه سفیدرود و جویبارهای انشعابی آن قرار گرفته اند و با آب فراوان سیراب می شوند. تنگه سفیدرود تنها دهانه خروجی هوای متغیر دشتهای سرد و گرم روسیه (از آن طرف دریای خزر ) به فلات مرکزی ایران به ویژه در این سمت از کوههای البرز می باشد . بدین خاطر بادهای فصلی و تقریباً دائمی گاهی تند و شدید و سرد از این معبر خارج شده و مزاحمت زیادی برای درختان موجود در مسیر جریان خود، بوجود می آورد . درختان زیتون در سمت شمالی دره تا بخش رستم آباد و رحمت آباد پراکنده شده اند . اراضی این قسمت کم شیب تر و خاک آن نیز عمیق تر است . زیتون در آب و هوای بارانی منطقه به جز قسمتی که در پناه تیغه جنوبی قرار دارد به عل ت رطوبت زیاد هوا مورد حمله قارچ قرار می گیرد و دچار ریزش نابهنگام برگها می شود .
در سمت جنوبی منطقه، زیتون در زمین های زراعی اطراف دریاچه سد منجیل و در چند روستا در حوضه منجیل ، هرزویل ، لوشان تا طارم علیا در زنجان و طارم سفلی در قزوین پیش رفته است .
همان طوری که درشمال این منطقه، زیتون از زیادی رطوبت هوا رنج می برد، در جنوب آن بعلت وجود یخبندانهای اتفاقی و نابهنگام بهاره، درختان زیتون آسیب می بینند و در نتیجه خود را به دره های محفوظ و به پناهگاههای مشرف به جنوب عقب کشیده اند . درختان زیتون بصورت دیم در نواحی شمالی تر منطقه و رودبار گیلان وجود دارند اما در مقایسه با درختان آبی محصول کمتری تولید می کنند و سال آوری شدیدی از خود نشان می دهند . فنون مورد استفاده در بهره برداریها از این باغات بسیار سنتی و ابتدایی است و بدلیل مشکل کاشت و توپوگرافی منطقه استفاده از ماشین با محدودیت روبرو است . در منطقه رودبار ، زیتون تا ارتفاع ۷۰۰ متری دیده می شود . و در منطقه قزل و اوزن و شاهرود نیز حداکثر ارتفاعی که زیتون وجود دارد ۸۰۰ و ۹۰۰ متر است.
زیتون تا قبل از سال ۱۳۷۲ در نقاط مختلف کشور بصورت پراکنده دیده می شد که به غیر از استانهای گیلان، زنجان و فارس در سایر استانها از اهمیتی برخوردار نبود . در سال ۱۳۷۲ وزارت کشاورزی طرح توسعه باغات زیتون را تصویب و به اجرا درآورد . در سال ۱۳۷۲ سطح زیرکشت کل باغات زیتون کشور ۵۳۸۵ هکتار بود که این مقدار در پایان سال ۱۳۸۴ به ۹۵۰۴۹ هکتار رسیده است. یعنی طی ۱۲ سال چیزی در حدود ۱۸ برابر شده است که روند رو به رشد چشمگیری داشته است. طبق برنامه وزارت جهاد کشاورزی پیش بینی می گردد که تا پایان برنامه چهارم توسعه کشور
(سال ۱۳۸۸ ) سطح باغات زیتون کشو ر به ۲۲۰ هزار هکتار برسد . امروز تقریباً در ۲۷ استان کشور ۱۷ درصد کل سطح / زیتون کشت می شود که استان فارس با سطح زیر کشتی برابر ۱۶۶۸۱ هکتار ۵ زیر کشت زیتون کشور را به خود اختصاص داده که بعد از آن استان گلستان با ۱۲۵۴۸ هکتار ۱۰ درصد کل سطح / ۱۳/۲ درصد کل سطح زیر کشت کشور و است ان زنجان ۹۹۰۲ هکتار با ۴ زیرکشت کشور قرار دارند.
ایران شرایط اقلیمی مناسبی برای توسعه کشت زیتون داراست ولی آنچه که عملاً توسعه این گیاه را محدود می کند آب است . اگرچه این گیاه کم توقع بوده و توانایی رویش و رشد را در زمینهای سنگلاخی و ریگدار د ارد اما نسبت به شوری خاک، کم آبی و سرما واکنش کاهش محصول را بدنبال خواهد داشت . باغات قدیمی علاوه بر کهولت سن درختان، ضعیف بودن مدیریت دارای باردهی بسیار پایین هستند . فقط حدود ۱۰ درصد از باغات کشور قدیمی و با بهره وری پائین هستد . ۹۰ درصد از باغات زیتون جوان هستند و از بهره وری مناسبی برخوردار می باشند . در باغات سنتی ۲۴۰ اصله درخت در هر هکتار وجود دارد ولی باغات مدرن ۲۰۰ اصله درخت در هر هکتار می باشد.

طرح احداث باغ زیتون درایران

سطح زیر کشت محصول زیتون در سال ۱۳۹۹ بر اساس آخرین آمارنامه کشاورزی حدود ۷۸ هزار هکتار بوده که از این میزان ۵۸هزار هکتار بارور و مابقی غیر بارور و در مرحله نونهالی است. ایران در تولید کنسرو زیتون در دنیا در جایگاه نهم قرار گرفته است که در ۹ ماهه سال گذشته ۱۲۰۰ تن کنسرو زیتون به کشورهای ترکیه، عراق، امارات، مالزی، قطر و کویت صادر شده است. میزان صادرات کنسرو زیتون نسبت به سال ۱۳۹۸، ۵۱ درصد افزایش وزنی داشته است. نیاز سالانه کشور به روغن زیتون حدود ۱۳ هزارتن است که از این میزان حدود ۶۸ درصد در داخل کشور تولید و مابقی از طریق واردات روغن زیتون تامین می‌شود.میزان واردات روغن زیتون در نه ماهه سال ۱۳۹۹، ۸۱۸ تن گزارش شده که این میزان روغن از کشورهای ترکیه، سوریه، اسپانیا، یونان و ایتالیا وارد کشور شده است.
سرانه مصرف روغن زیتون در ایران به حدود ۲۰۰ گرم می‌رسد که در مقایسه با سرانه مصرف جهانی رقم ناچیزی است.سالیانه ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن تا ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن روغن زیتون در دنیا تولید می‌شود که تولید ایران در مقایسه با آمار‌های جهانی بسیار ناچیز است.با وجود آنکه تنها حدود ۴ درصد از روغن مصرفی مردم دنیا روغن زیتون است، اما حجم تجاری زیتون سالیانه حدود ۳۰ میلیارد یورو برآورد شده است که متاسفانه ایران سهم ناچیزی از این حجم تجاری را به خود اختصاص داده است که تقلب صنعت زیتون را می‌توان مانع اساسی پیش روی باغداران برشمرد.بنابر آمار سرانه مصرف روغن زیتون در ایران به حدود ۲۰۰ گرم می‌رسد که این امر‌نشان می‌دهد کمتر از یک درصد از روغن مصرفی به روغن زیتون اختصاص دارد که بسیاری از مسئولان علت پایین بودن سرانه مصرف نسبت به متوسط جهانی را گرانی این کالا مطرح می‌کنند.بسیاری از مسئولان بر این باورند که تولید زیتون در دنیا تحت تاثیر عوامل مختلفی همچون سال آور یا ناآور و میزان بارندگی در کشور‌های زیتون خیز بستگی دارد که سرمازدگی اخیر و سال ناآور زیتون موجب شده تولید روغن نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶۰ تا ۷۰ درصد کاهش یابد.

شرایط کاشت و احداث باغ زیتون

آب و هوا

زیتون با اقلیم های مدیترانه ای و شبه مدیترانه ای سازگار است. زیتون در مناطقی بهترین عملكرد را خواهد داشت كه دارای زمستان هایی معتدل و تابستان هایی گرم و خشك و طولانی باشند. زیتون به یخبندان های شدید حساس است اما این دما در دوران رشد گیاه فرق می كند، گیاهان جوان تا ۹- درجه سانتیگراد و درختان مسن تر تا ۱۲ – درجه سانتیگراد را تحمل می كنند.زیتون در مناطقی با بارندگی سالیانه بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلی متر بخوبی رشد و نمو كرده و محصول قابل قبولی تولید می كند. مقدار رطوبت زیاد حمله بیماری های قارچی و باكتریایی را فراهم می كند به همین علت باید از كاشت آن در كنار دریا خودداری نمود.بارش تگرگ باعث زخمی شدن شاخه ها و سرشاخه های درختان می شود. وزش باد ملایم برای درختان زیتون مفید است، زیرا گرده افشانی زیتون با باد انجام می شود.

خاك

قلیایی می باشد و از خاكهای سنگین هوموس دار،آبدار و اراضی PH درخت زیتون نیازمند خاك عمیق رسی – شنی ، قابل نفوذ و آهك دار با دارای سطح ایستایی بالای آب كه حالت غرقابی ایجاد می نماید گریزان است و نسبت به شوری خاك مقاومت نسبی دارد. بهترین خاك برای كشت زیتون ، خاكهای لومی و رسوبی كنار رودخانه ها و اراضی دارای زهكشی خوب می باشد.

تکثیر احداث باغ زیتون

ازدیاد درخت زیتون از طرق مختلف صورت می گیرد مانند كاشت هسته ، قلمه، خوابانیدن شاخه و پیوند بذری.از میان طرق مختلف تكثیر، بیشتر از كاشت هسته برای تهیه پایه و پیوند و قلمه خشبی و یا نیمه خشبی استفاده می كنند.

نحوه احداث باغ زیتون

قبل از كاشت درخت زیتون عملیات زیر روی زمین انجام می گیرد:
– نقشه برداری و آمایش زمین
– تسطیح و تمیز ساختن زمین
– شخم عمیق و نصب سیستم آبیاری و حفر كانالها
– تعیین تراكم كاشت و حفر چاله
– كاشت نهال و تربیت سه ساله اول پس از كاشت پاییز سال قبل از كاشت درخت در محل اصلی، دو یا سه سال پس از كاشت بذر یا قلمه زدن، باید نهالها را از خزانه كنده و آنها را در شیاری ۱ تا ۲ سانتیمتر دارند را انتخاب / به عمق ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر بطور عمودی زیر خاك كرد. برای كاشت درخت زیتون باید نهالهایی كه قطر ۵ كرد. زیرا به تجربه ثابت شده است كه درختان حاصله از این نوع نهالها نتیجه بهتری از حیث بهره برداری می دهند.
یكسال پس از كشت درخت زیتون در محل اصلی یعنی اگر هوای محل زیاد سرد نباشد، در زمستان و در غیر اینصورت از نیمه دوم اسفند ماه اقدام به هرس می كنند.برای این منظور انتهای نهال را به فاصله ۷۰ سانتیمتری از سطح زمین قطع كرده و در ۲۵ سانتیمتر انتهای فوقانیاین ساقه ۳ تا ۵ شاخه جانبی قوی انتخاب كرده، بقیه را حذف می كنندبا وجود مقاومت زیادی كه درخت زیتون به بی آبی نشان می دهد در نقاطی كه تابستان خشك و گرم دارد برای برداشت حداكثر محصول و تهیه میوه مرغوب، آبیاری حتماً لازم است.كودهای ازته تاثیر زیادی بر درشتی میوه و مقدار محصول زیتون دارند، بهمین دلیل بایستی سالیانه مقداری كود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد.

برداشت محصول و احداث باغ زیتون

طرز برداشت محصول زیتون براساس اینكه میوه جمع آوری شده برای تهیه كنسرو یا برای تهیه روغن باشد تفاوت می كند.زیتون كنسروی باید حتماً دانه دانه از درخت چیده شود، اما در زیتون روغنی این روش برداشت مقرون به صرفه نبوده و با دست كشیدن روی شاخه و یا ضربه زدن به شاخه ها با یك چوب بلند میوه ها را از درخت جدا می كنند.این طرز برداشت نیز هر چند ارزان تمام می شود ولی به علت شكسته شاخه های جوان به محصول سال بعد از نظر كمی ضربه می زند .متوسط عملکرد باغات زیتون جهان ۱۸۰۰ کیلوگرم در هکتار است.

الگوی کاشت و احداث باغ زیتون

برنامه و طرح کاشت درختان زیتون عمدتا به سیستم کاشتی که در باغ اعمال خواهد شد (سیستم های کاشت متراکم و یا غیر متراکم) بستگی دارد. برای کشت‌های متراکم، خاک‌های حاصلخیز و آبیاری یا بارندگی کافی مورد نیاز است در حالیکه برای کشت‌های غیر متراکم وجود این عوامل ضرورت چندانی ندارد. در طول سالیان متمادی درختان زیتون به فواصل ۱۰متر در ۱۰ متر و یا حتی بیشتر کاشته می‌شد. با این فاصله کاشت تعداد محدودی درخت در هر هکتار کشت می‌شود. (حدود ۱۰۰ درخت در هکتار). در مناطقی که دارای دوره‌های طولانی خشکی هستند، این چنین فاصله گذاری بین درختان، درخت را قادر می‌سازد تا از تمام آب موجود بهره برداری کند. با وجود این در مناطقی که اقلیم آن خیلی خشک نیست و قابلیت نگهداری آب خاک خوب است، فواصل کاشت ذکر شده بسیار زیاد به نظر می رسد.
به طور کلی دو الگوی عمده کاشت وجود دارد:
روش سنتی که درختان به فواصل ۷×۷، ۸×۶ ، ۸×۸ و یا حتی ۱۰×۱۰ متر کشت می‌شوند.
کشت متراکم که درختان با فواصل ۶×۵ یا ۶×۶ کشت می‌شوند.
در طول دهه گذشته یک سیستم جدید در کشت زیتون آزمایش شده است. این روش سیستم باغ‌های فوق متراکم (High-Density) است که حدود ۱۸۰۰-۱۵۰۰ درخت در هکتار کاشته می‌شود. هدف عمده این سیستم کاهش هزینه‌های برداشت است که در باغ‌های سنتی زیتون حدود ۵۰-۴۰% کل هزینه تولید زیتون را به خود اختصاص می‌دهد.

کوددهی زیتون

درختان زیتون به نیتروژن، پتاسیم، منیزیوم و بر بیشتر از سایر عناصر نیاز دارند.نیتروژن ضروری ترین عنصر برای رشد رویشی و تولید گل و تشکیل میوه است. این عنصر احتمالا به صورت غیر مستقیم روی پدیده تناوب باردهی درختان زیتون تاثیر می گذارد. درختان زیتون وقتی که در خاک های با حاصلخیزی کم پرورش یابند و رطوبت خاک عامل محدود کننده نباشد واکنش سریعی به کاربرد نیتروژن می دهند. بسته به حاصلخیزی و رطوبت خاک به طور متوسط کاربرد ۱۵۰۰-۵۰۰ گرم نیتروژن برای هر درخت بارور توصیه می شود. زمان کاربرد کود نیتروژن باید هماهنگ با آبیاری و یا زمان بارندگی باشد. اغلب کودهای حاوی نیتروژن باید چند ساعت قبل از بارندگی و یا آبیاری به سطح خاک پاشیده شود؛ به طوریکه کمترین میزان هدر رفت نیتروژن از طریق تبخیر به شکل امونیوم اتفاق بیفتد. فصل کاربرد نیتروزن به میزان فوق العاده ای در ارتباط با انگیزش گل و تشکیل میوه است. بیشتریم مقدار نیتروژن (حدود ۷۰%) در پایان فصل زمستان قبل از تمایزیابی جوانه گل و قبل از شروع رشد شاخه های جانبی جدید داده می شود. بقیه ان در طول دوره گلدهی (از مرحله قبل از باز شدن گل تا تشکیل میوه) به گیاه داده می شود. بدین طریق تشکیل میوه به میزان قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. کارایی و میزان تاثیر برنامه های کوددهی نیتروژن را می توان از طریق اندازه گیری طول رشد سال جدید ارزیابی کرد که وقتی مقادیر مناسب نیتروژن برای گیاه داده می شود شاخه سال جاری باید به اندازه کافی رشد کرده باشد.
پتاسیم یکی از عناصر عمده مورد نیاز زیتون است. بعد از برداشت میوه بویژه در سال های آور و همچنین از طریق هرس، مقادیر بسیار زیادی پتاسیم از خاک برداشت می شود. برای به حداکثر رساندن عملکرد و کیفیت میوه کوددهی منظم پتاسیم ضروری است. پتاسم معمولا در طول زمستان به خاک داده می شود تا به تدریج و در اثر باران به ناحیه ریشه برسد. در مناطقی که مشکلی از نظر تامین آب وجود نداشته باشد، پتاسیم را می‌توان در آخر زمستان به خاک داد. در زمان رشد میوه میزان تقاضای آن برای پتاسیم بالاست و این بدان معنی است که در سال های پربار و در طول دوره رشد میوه – اواسط تابستان- کوددهی با پتاسیم باید افزایش یابد. برای اینکه پتاسیم از طریق برگ سریع جذب شده و در داخل گیاه به محل های مورد نیاز انتقال یابد، استفاده از کودهای قابل حل در آب و محلول پاشی آن روی درختان، توصیه می شود.
بور نیز یکی دیگر عناصر مهم مورد نیاز برای کشت زیتون است. کاربرد بور به صورت محلول پاشی در طول دوره های قبل از بازشدن گل، معمولا نتیجه بهتری به دنبال خواهد داشت. بدین طریق درختان به مقدار کافی از نطر عنصر بور که نقش اصلی را در رشد لوله گرده و تشکیل میوه ایفا می کند، تامین می شوند. برخی از پرورش دهندگان برای رسیدن به حداکثر عملکرد میوه، بور را همراه با اوره و بعضی اوقات عصاره های جلبک دریایی محلول پاشی می کنند.
منیزیوم یکی دیگر از عناصر عمده مورد نیاز و یکی از اجزای اصلی مولکول کلروفیل است. این بدان معنی است که منیزیوم نقش بسیار قابل توجهی در فتوسنتز ایفا می کند. منیزیوم معمولا بعد از تشخیص بروز کمبود داده می شود.
بهترین راه ارزیابی وضعیت تغذیه ای درخت زیتون -همانند سایر گیاهان- انجام تجزیه خاک توام با تجزیه بافت های گیاهی(معمولا برگ ها) است. با انجام این تجزیه ها اطلاعات کافی در مورد وضعیت خاک و گیاه بدست می آید که با تفسیر درست این اطلاعات می‌توان برنامه مناسبی برای کوددهی ارائه کرد.

هرس جهت احداث باغ زیتون

بسیاری از کشاورزان هرس را به عنوان اصلی ترین عملیات زراعی در باغ مورد توجه قرار می دهند. پرورش دهنده از طریق هرس درخت را با آب و هوای خاص و شرایط خاک منطقه تطبیق می دهد و عملکرد و بازدهی باغ را افزایش می دهد. اهداف عمده هرس را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
ایجاد بهترین فرم رشد برای درخت تحت شرایط خاص آب و هوایی و خاک
ایجاد تعادل بین رشد رویشی و عملکرد میوه
به حداقل رسانیدن دوره نونهالی
افزایش عمر باردهی باغ
به تاخیر انداختن پیری درختان
به طور کلی سه نوع هرس وجود دارد:
۱-هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت
۲-هرس باردهی
۳-هرس بازجوان سازی

هرس در طول مراحل اولیه رشد درخت

هدف از انجام این نوع هرس، فرم دهی به درخت در طول سال های اولیه کاشت است که هم عملیات های زراعی (محلول پاشی، شخم، آبیاری، برداشت و غیره) را تسهیل می¬کند و هم اینکه درختان را قادر می سازد تا از حداکثر نور آفتاب و بارندگی موجود در منطقه بهره بگیرند.
معمولترین شکل برای درخت زیتون هرس جامی شکل یا جامی آزاد است. برای ایجاد چنین فرمی درختان یکساله تازه کاشته شده از ارتفاع ۸۰-۶۰ سانتیمتری سطح خاک سربرداری می‌شوند. هدف اصلی این کار وادار کردن درخت به تولید ۴-۲ شاخه جانبی در حول محور درخت به فاصله ۴۰-۳۰ سانتیمتری از همدیگر و در ارتفاع ۸۰-۴۰ سانتیمتری سطح خاک است. این شاخه های جانبی در آینده بازوهای اصلی درخت را تشکیل خواهند داد. روی این شاخه‌ها، شاخه های جانبی دیگری با سربرداری شاخه‌های قدیمی از ارتفاع ۵۰ سانتیمتری بوجود خواهند آمد. و بنابراین با حذف غالبیت انتهایی شاخه‌های ذکر شده اسپورهای کمتری تولید خواهد شد.
تعداد بسیار زیادی از شکل های درختان وجود دارد که در اقصی نقاط مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعدادی از آن‌ها عبارتند از:
۱. فرم دو شاخه‌ای که در اندولس اسپانیا برای ارقام کنسروی زیتون مرسوم است.
۲. فرم شمعدانی که در تونس استفاده می‌شود.
۳. فرم دو یا سه تنه‌ای که در سویل استفاده می‌شود.
۴. فرم چند شاخه‌ای که هر شاخه فرم یک مخروط را دارد و در برخی مناطق ایتالیا یافت شده است.
۵. فرم جامی کروی که در ایتالیا، فرانسه و یونان دیده شده است.
۶. فرم کروی که معمول نیست بخاطر اینکه اجازه عبور نور کافی به تمام درخت را نمی‌دهد.
۷. فرم استوانه کوتاه.
۸. فرم بدون تنه که در تونس مشاهده شده است.
۹. فرم نخل آزاد (free palmate). این فرم اگرچه اشکالاتی دارد اما حداقل در مورد ارقام روغنی زیتون به طور وسیع استفاده می‌شود.

هرس باردهی درخت زیتون

میوه درخت زیتون روی شاخه های یکساله تشکیل می‌شود. این بدان معنی است که برای تشکیل میوه کافی در هر سال، درخت باید رویشی کافی داشته باشد. شاخه‌های خیلی قوی معمولا بارور نیستند و پر از جوانه رویشی هستند. از این رو هدف هرس این است که با قرار دادن شاخه‌ها در معرض نور و حفظ ناحیه فعال رویشی و زایشی، رشد شاخه‌های بارده را تحریک کند. درخت زیتون معمولا میوه خود را در پیرامون و قسمت بالای تاج تشکیل می‌دهد. این بدان خاطر است که این قسمت‌ها در معرض نور کامل قرار می‌گیرد و نور باعث باروری بیشتر این شاخه‌ها می‌گردد.
بر این اساس و با توجه به اهدافی که برای هرس تعریف شد، هرس باردهی باید شامل حذف شاخه‌هایی باشد که روی قسمت‌های جوان درخت سایه اندازی می‌کند. در تصویر ۵ می‌توان مشاهده کرد که به دلیل اینکه شرایط نوری در شاخه فوقانی مناسب‌تر است و روی آن میوه کافی تشکیل خواهد شد، و همچنین شاخه فوقانی روی شاخه پایین که مسن‌تر است، سایه اندازی می‌کند و موجب عدم باردهی آن می‌شود؛ از این رو شاخه‌ مسن‌تر که در حال حاضر دارای میوه است در سال بعدی باید حذف شود.
موقع قطع یک شاخه ضخیم، باید دقت کافی داشته باشیم تا پوست بقیه شاخه زخمی و پاره نشود. برای این منظور عمل برش شاخه معمولا در ۳ مرحله انجام می‌گیرد. همانطوری که در تصویر ۵ دیده می‌شود، چند سانتیمتر دورتر از نقطه مورد نظر، از قسمت تحتانی شاخه به سمت وسط آن اولین برش انجام می‌گیرد. دومین برش چند سانتیمتر دورتر از اولین برش و از قسمت فوقانی به سمت پایین انجام می‌گیرد. در این حالت در اثر سنگینی وزن، شاخه می‌افتد و پوست بقیه شاخه تا محل اولین برش پاره می‌شود. سپس می‌توان به راحتی قسمت کوچک باقیمانده را تا محل مورد نظر برید.

هرس بازجوان سازی درخت زیتون

یکی از بارزترین صفات درخت زیتون طول عمر زیاد آن است. زیتون می‌تواند تقریبا از هر قسمت از چوب درخت شاخه‌های جوان و جدید تولید کند. این توانایی درخت را قادر می‌سازد که درختان پیر و یا درختانی که در اثر سرما یا آتش آسیب دیده‌اند را بازسازی و جوان کند.
در هرس بازجوان سازی شاخه‌های اصلی و یا حتی قسمتی از تنه درخت ممکن است قطع شود. در این صورت باید توجه کرد که شاخه‌های جوان بیشماری تولید خواهد شد که در ماه‌های آتی بعد از هرس باید شاخه‌هایی را که استفاده خاصی برای ما ندارند حذف کنیم و فرم مورد نظر را بلافاصله بعد از تولید شاخه‌های جوان انتخاب و ایجاد کنیم. بسته به عملیات ‌های زراعی مورد استفاده در باغ، درخت جدید در طول ۵-۳ سال وارد فاز میوه‌دهی می‌شود.
برای جلوگیری از آلودگی‌های قارچی یا باکتریایی، بعد از هرگونه هرس یا برش کلیه زخم‌ها باید با چسب هرس پوشانیده شده و درخت با قارچکش‌های مسی محلول پاشی شود. هرس درختان زیتون را می‌توان در طول پاییز و زمستان انجام داد. این عمل عموما بعد از برداشت میوه انجام می‌شود اما برای جلوگیری از آلودگی‌های احتمالی، باید تا زمان سپری شدن باران‌های سنگین و سرما صبر کرد. در روزهای بارانی نباید هرس کرد؛ به دلیل اینکه امکان دارد موجب شیوع و گسترش باکتری‌ در سطح بریدگی‌ها و داخل زخم‌ها شده و منجر به بیماری شانکر باکتریایی شود.

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح احداث باغ زیتون

عملکرد سالیانه : ۱۸۰۰ کیلوگرم در هکتار
تعداد نهال در هکتار : ۱۰۰ اصله
نرخ برابری دلار : ۲۶۰۰۰ تومان
مساحت زیرکشت : ۱ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۱ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۱۵۰ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
نرخ بازده داخلی در سال مبنا : ۲۹ درصد
دوره بازگشت سرمایه : ۷ سال