طرح کشت و فرآوری آویشن

کشت و فرآوری آویشن

کشت و فرآوری آویشن – خانواده نعناعیان Lamiaceae یکی از بزرگترین خانواده های گیاهی است که دارای پراکنش جهانی می باشد ( به غیر از مناطق قطب شمال و جنوب ) و دارای حدود ۲۰۰ جنس و دو تا پنج هزار گونه از بوته های معطر و درختچه های کوتاه است. اغلب نعناعیان تولیدکننده ترپن ها و انواع ترکیبات دیر هستند که این ترکیبات را ( به طور عمده ) در غدد اپیدرمی برگها، ساقه ها و اندام های زایشی ذخیره می کنند.
آویشن ( Thymus vulgaris L. ) یکی از گیاهان تیره نعناعیان است که به صورت بوته های پرپشت در دامنه های خشک و بین تخته سنگ های نواحی مختلف مدیترانه از جمله در کشورهای فرانسه، پرتغال، اسپانیا، ایتالیا و یونان می روید. این گیاه در نواحی نیمه خشک زلاندنو به میزان چندین هزار هکتار به صورت خودرو وجود دارد. این گونه در کشور ما به طور وحشی دیده نشده است. البته آویشن همه ساله در سطح وسیعی از کشورهای اسپانیا، آلمان، فرانسه، پرتغال، آمریکا، چک ، اسلواک، مجارستان و شمال آفریقا کشت می شود. در ایران نیز سطح زیر کشت این گونه رو به افزایش است.
از آویشن در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و آرایشی استفاده متنوعی می شود. روغن آویشن دارای خواصی نظیر ضداسپاسم، بادشکن، ضدقارچ، ضدعفونی کننده، ضدکرم، ضدرماتیسم و خلط آور می باشد. اسانس آویشن از جمله ده اسانس معروف است که دارای خواص ضدباکتریایی و ضدقارچی، آنتی اکسیدان، نگهدارنده طبیعی غذا و تأخیردهنده پیری پستانداران می باشد و جایگاه خاصی در تجارت جهانی دارد. همچنین آویشن در انواع غذاها استفاده می شود و به عنوان ترکیبات معطر در اکثر فرآورده های غذایی مهم نظیر مشروبات و دسرهای لبنیاتی استفاده می شود. اگرچه رشد و نمو، کیفیت و کمیت مواد مؤثر گیاهان دارویی از جمله تجمع ماده خشک و بیوسنتز اسانس، اساساً به وسیله فرآیندهای ژنتیکی کنترل می شود ولی عوامل محیطی نیز در این میان نقش مهمی را دارند. آنچه که مهم است اینکه روغن آویشن که در مناطق مختلف کشت می شوند از نظر رنگ، طعم، ویسکوزیته و ترکیبات شیمیایی متفاوت می باشند و تنوع فصلی اثر معنی داری روی عملکرد و ترکیبات روغن آن دارد. فاکتورهای زراعی نیز روی عملکرد کمی و کیفی آویشن تآثیر دارند که فاصله کاشت از فاکتورهای مهم زراعی است که روی عملکرد اسانس و ماده خشک در واحد سطح تآثیر معنی داری دارد. و مشخص گردید که فواصل بوته کمتر، به طور معنی داری سبب افزایش عملکرد سر شاخه و میزان اسانس شده که فاصله کاشت cm۵ بیشترین عملکرد را داشته است.اروپا به همراه آمریکا یکی از بازارهای عمده مصرف کننده آویشن است. آمارهای تجارتی نشان می دهد که آمریکا سالیانه حدود ۱۰۰۰ تن آویشن وارد می کند. ۹۰ درصد از روغن آویشن در تجارت جهانی در اسپانیا تولید می شود.

تاریخچه کشت و فرآوری آویشن

گیاه مذور چون اختصاص به نواحی غربی منطقه مدیترانه دارد و از قدیم الایام در آنجا، همراه با گونه های دیگر Thymus می روئیده است، از این جهت اگر قدما در آثار خود تحت نام Thymos، بحثی از این گیاه به میان آورده باشند، مسلماً اگر منظور آنها Th.vulgaris نبوده،خیلی هم از این گیاه دور نبوده است.تئوفر است و دیوسکورید، دو گونه از این گیاهان را می شناخته اند که یکی برای مصارف طبی به کار می رفت و گلهایی به رنگ سفید داشته است و دیگری که نوع سیاه نامیده می شده، ضمن ایجاد ناراحتی، موجب برانگیختن صفرا می شده است.
T.valgaris در طی قرون بعد تا اوایل قرن ۱۱، در منطقه وسیعی از مدیترانه و خارج از آن، انتشار یافت و مورد شناسایی عده بیشتری واقع گردید، بطوری که اطبای قدیم مانند Hildegard .St در قرن ۱۲ و St. Albert در قرن ۱۳، از آن در آثار خود نام برده اند. ضمناً زنان راهبه که در طبابت مداخله می نموده اند آن را در رفع جذام، فلج و Pediulose مؤثر می دانسته اند. از این زمان به بعد، گیاه مذکور تدریجاً ارزش خود را از نظر طبابت از دست داد به طوری که از آن فقط در طباخی استفاده به عمل می آمد تا اینکه در سال ۱۷۲۵، Neuman ماده مؤثر گیاه را کشف کرد و آن را Camphre Thym نامید و دانشمند دیگری به نام Lallemande در سال ۱۸۵۳، این ماده را تیمول نام گذاشت. از این زمان به بعد، بررسی های عدیده بر روی اثر درمانی گیاه به عمل آمد و از آن در معالجه بیماریهای مختلف، استفاده گردید‌‌‌‌‌.

ویژگی های گیاه شناسی آویشن :

آویشن (Thymus vulgaris L. ) گیاهی است از تیره نعناعیان (Lamiaceae ) که ساختار بوته ای دارد و دارای ساقه مستقیم و علفی یا چوبی و پرشاخه به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر و در بعضی موارد تا ۴۵ سانتی متر است. ساقه های منشعب این گیاه پوشیده از کرک های سفید رنگ می باشد.
برگ های آن معطر، تا حدودی همیشه سبز، متقابل، تقریباً بدون دمبرگ یا دارای دمبرگ بسیار کوتاه می باشد. برگ ها خاکستری روشن، بیضوی- نیزه ای تا حالت کشیده یا لوزی شکل با طول ۵ تا ۱۵ میلی متر که عموماً کنار برگ ها برگشته می باشد. سطح تحتانی برگ ها از گردی به رنگ متمایل به سفید یا نمد مانند پوشیده شده که دارای غده های فراوان اسانس می باشد که به علت وجود چنین غده هایی، معمولاً گل ها به رنگ ارغوانی کم رنگ تا سفید به شکل لوله ای، دو لبه، صمغی و به طول ۵ میلی متر دیده مـی شود. کاسبرگ ها کرکدار و غده مـانند و دارای براکتـه های شبیه برگ می باشند. در شاخه های فرعی، گل ها به صورت دسته های جانبی و مارپیچی دیده شده و یا به صورت سرگل انتهایی بیضوی یا کروی شکل قرار می گیرند. همچنین کاسه گل به صورت زنگوله ای شکل با لبه دندانه ای کوتاه و صاف است.حالات غیرطبیعی این گیاه آن است که بعضی از پایه های آن، گل های فاقد پرچم دارند و در برخی دیگر، پرچم ها زودتر از مادگی رشد می کنند.
میوه از چهار فندقه کوچک تشکیل شده که در لوله کاسه گل محصور شده است. بذر آویشن گرد و ریز که هر ۰۰۰/۱۷۰ بذر آن یک اونس ( ۳/۲۸ گرم ) وزن داشته و بذر آن برای سه سال زنده باقی می مانند.

ویژگی های اکولوژی کشت و فرآوری آویشن :

در مناطق گرم با ارتفاع کم و در اقلیم های مدیترانه ای خشک، جمعیت های تشکیل شده از گیاهان فنولیک ( تیمول و کارواکرول ) از همه غالب تر بودند. با فاصله بیشتر از نواحی ساحلی مدیترانه ای و حرکت به طرف مناطق مرطوب تر، گیاهانی که کمتر فنولیک بودند پدید می آمدند و جای خود را به تدریج به شیمیوتیپ های حاوی ترپن های غیرفنولیک حلقوی ( ۴- توجانول و آلفا- توپنیئول ) و مونوترپن های غیر حلقوی ( لینالول یا استورادیکلی، ژرانیول ) می دادند. در اسپانیا شیمیوتیپ دیگری یافت شده که ترکیب دو حلقه ای ۱ و ۸- سینئول به عنوان ترکیب اصلی آن شناسایی و بومی آنجا نیز می باشد.
آویشن گیاهی است که به طور طبیعی در شرایط مزرعه ای در نواحی نیمه خشک تا معتدل گرم در دماهای بالا و تشعشع شدید آفتاب رشد می کند. آویشن در مراحل اولیه دارای رشد خیلی کند بوده و در مراحل بعدی نمود- مخصوصاً ۶۰ روز بعد- یک افزایش سریع در تجمع ماده خشک ( ۴ تا ۶ برابر تحت نور اضافی و ۵/۲ تا ۵ برابر تحت نور طبیعی ) نسبت به گیاهان ۴۰ روزه دارد.
میزان آب خاک و رژیم های نوری به طور معنی داری رشد کلنی های آویشن ( وزن خشک ریشه و اندام هوایی ) را تغییر می دهند و بین شرایط نوری و میزان رطوبت خاک اثر متقابل مشاهده شده و تأثیر افزایش رطوبت خاک اثر متقابل مشاهده شده و تأثیر افزایش رطوبت خاک در شرایط نور طبیعی به اندازه نور اضافی قابل توجه نبوده است و افزایش رطوبت خاک در شرایط نور اضافی دارد. به هر حال در شرایط نور اضافی و رطوبت خاک ۷۰ درصد، بالاترین میزان فتوسنتز و اسانس نیز در شرایط نور طبیعی و ۵۰ درصد رطوبت خاک ذکر گردیده است. البته منظور از نور اضافی یعنی جریان فتوسنتزی ۲۰۰ میکرومول بر متر مربع در ثانیه است که به وسیله لامپ های ( HPS High Pressure Sodium ) به همراه نور طبیعی ایجاد می گردد.
در تحقیقی برای بررسی سطوح نوری بر روی میزان اسانس، گیاه آویشن تحت شدت های مختلف نوری ( سایه، ابری، ۱۵، ۲۷، ۴۵، ۱۰۰ درصد نور کامل ) قرار داده شدند و مشخص شد که بیشترین غلظت اسانس و میزان تیمول و Myrcene موجود در اسانس در نور کامل خورشید به دست می آید. طول برگ و تراکم Peltate hair با کاهش سطوح نوری کاهش می یابد.
خاک مزرعه آویشن بایستی به خوبی زهکشی شده و PH آن حداقل ۶ باشد و در صورت نیاز بایستی با استفاده از آهک اصلاح شود. اگرچه آویشن در شرایط خیلی خشک و بدون بارندگی رشد می کند ولی عملکرد آن کاهش می یابد و اساساً آبیاری، عملکرد را افزایش می دهد.

مراحل کاشت در طرح توجیهی کشت و فرآوری آویشن

آویشن از طریق بذر، قلمه و تقسیم بوته تکثیر می شود. عدم یکنواختی پوشش مزرعه همواره به عنوان یک مشکل در کشت مستقیم بذر می باشد به همین خاطر روش کشت دیگری ارائه می شود که تولید نشاء بذری در بستر گلخانه یا قفسه های سلولی و سپس انتقال نشاها به مزرعه است.بذور آویشن طی یک تا دو هفته در دمای ۳۲- ۱۲ درجه سانتی گراد ( ۵۴ تا ۹۰ درجه فارنهایت ) جوانه می زنند. گاهی اوقات جوانه زنی توسط نور تسریع می شود.
به علت وجود اختلافات در وضعیت رشد، زمان گلدهی و تولید در گیاهان حاصل از کشت مستقیم ( بذور ) که میزان یکنواختی را در مزرعه پایین می آورد، بهتر است ژنوتیپ های مرغوب را انتخاب کرده و آنها را به وسیله قلمه تکثیر نمود که عدم یکنواختی در مزرعه و محصول کاهش یابد. قابل ذکر است که این اختلافات به خاطر وجود دگرگشتی بالا و هتروزیگوسیتی در این گیاه می باشد.
آویشن به آسانی از قلمه های ۱۰-۵ سانتی متری در بهار تکثیر می شود. هورمون های افزایش دهنده ریشه برای تکثیر ممکن است مفید باشند. در تحقیقی مشخص شده که کشت بذر آویشن نسبت به کشت قلمه آن، عملکرد بیشتری را تولید می نماید. در تحقیق دیگری در کشت مستقیم، عملکرد ماده خشک بیشتری نسبت به نشاکاری به دست آمد.زمان مناسب برای کشت بذر در خزانه اواخر اسفند می باشد و در زمان انتقال، ارتفاع نشاءها ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر می باشد.
زمان کشت مستقیم بذور اوایل بهار یا اواسط پاییز می باشد عمق کشت کمتر از ۵/۰ سانتی متر و میزان بذر لازم ۵ تا ۶ کیلوگرم در هکتار می باشد.در تحقیقی جهت بررسی تراکم مناسب برای دستیابی به عملکرد بالاتر، آویشن در فواصل ۱۵، ۲۰، و ۴۵ سانتی متر و در ردیف های به فواصل ۶۰ سانتی متر کشت گردید و مشخص شد که فواصل عملکرد سرشاخه و میزان اسانس در واحد سطح شده و بیشترین عملکرد در فاصله کشت ۱۵ سانتی متر به دست آمده است. البته درصد اسانس در سرشاخه خشک گیاه تحت تأثیر فاصله کاشت قرار نگرفت. تحقیق مشابهی در کرج نیز تراکم مناسب کاشت را ۱۵ سانتی متر روی ردیف و ۵۰ سانتیمتر بین ردیف ها گزارش کرده است.

مرحله داشت

با توجه به اینکه آویشن به مدت ۶-۴ سال در مزرعه باقی می ماند برنامه ریزی برای کوددهی آن حایز اهمیت است. با مصرف میزان مناسب کود دامی پوسیده ( تقریباً ۳۰-۲۰ تن ) قبل از کشت بایستی تأمین نیاز غذایی آن را تضمین کرد.
در تحقیقی برای بررسی اثرات ازت در مقادیر مختلف بر روی رشد و میزان اسانس T.vulgaris در طی چهار فصل در ازمیر مشخص شد که عملکرد ماده خشک گیاه با افزایش مصرف ازت افزایش می یابد. میزان گل اسانس از ۷۸/۰ تا ۱/۳ درصد و درصد تیمول از ۸۷/۲۶ تا ۵۷/۵۸ درصد متغیر بود و کود ازته هیچ اثر معنی دار روی میزان کل اسانس و یا درصد تیمول نداشت.
به طور معمول در فصل بهار قبل از کشت ۵۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به همراه ۴۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار ازت در اختیار گیاهان قرار می گیرد. از سال دوم ریش قبل از وجین علف های هرز همه ساله فصل بهار باید ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار ازت در اختیار گیاهان قرار گیرد.اگرچه آویشن به تعدادی از علف کش ها مقاومت نشان می دهد به هر حال سوالاتی از قبیل بقایای آن روی مواد گیاهی مخصوصاً برای بازار صادرات مطرح است که بایستی مشخص شود.هیچ علف کشی برای استفاده روی آویشن ثبت نشده است و فقط تحقیقات محدودی در این زمینه انجام گرفته است.
علف کش هایی که ممکن است برای کنترل انتخابی علف های هرز آویشن در آزمایش های تحقیقاتی و زراعی استفاده شوند شامل Linuron, Sinbar, Stomp, Foresite, Versatill می باشد. با این وجود هیچ گونه کنترل شیمیایی علف های هرز ممکن است مطلوب نباشد. البته شاید بدون کمک بعضی از علف کش ها، کشت آویشن در مقیاس وسیع ممکن نباشد. با این حال آویشن را می توان بدون استفاده از علف کش به طور موفقیت آمیز در مزارع با استفاده از یک پوشش بازدارنده رشد علف هرز پرورش داد. برای چنین کاری می توان از مالچ های آلی استفاده کرد.

مرحله برداشت

برداشت آویشن، نقطه بحرانـی در مدیریت زراعـی این گیاه محسـوب می شود. به طور کلی، بهترین زمان جمع آوری اندام رویشـی ( برگ ها و ساقه های جوان ) حاوی مواد مؤثر هنگامی است که گیاه در مرحله گل زدایی باشد.
زمان برداشت مناسب برای آویشن در مناطق مختلف، متفاوت می باشد و در تحقیقی در کرج، زمان برداشت مناسب، مرحله شروع گلدهی ذکر شده است و ارتفاع مناسب برداشت نیز ۱۰ سانتی متر از سطح خاک گزارش شده است.

عملیات پس از برداشت:

به طور معمول آویشن در حجم زیاد در آفتاب خشک می شده اما کیفیت محصول نهایی بسیار کم بوده است. با استفاده از خشک کردن مصنوعی می توان کیفیت محصول را کنترل کرد. به عبارت دیگر، یک خشک کن با جریان هوای تحت فشار مناسب می باشد. آویشن بایستی در دمای پایین تر از ۴۰ درجه سانتی گراد برای کاهش اتلاف عطر در جریان تبخیر،خشک شود و رنگ سبز خود را حفظ کند. محصول خشک شده باید پروسه جدا کردن برگ از ساقه ها و غربال کردن را برای حذف گرد و غبار طی کند تا محصول یکنواختی تولید شود.
اسانس آویشن را از اندام هوایی تازه آویشن می توان به وسیله سیستم تقطیر بخار استخراج کرد. اسانس در غدد کوچک روی برگ ها ذخیره شده است. عملکرد و کیفیت اسانس بسته به ساختار ژنتیکی گیاه، مرحله بلوغ گیاه، زمان برداشت، محیط و عملیات استخراج فرق می کند.

شیمی گیاه :

اسانس، ماده مؤثر آویشن می باشد. اسانس آویشن مایعی است زرد یا قهوه ای مایل به قرمز تیره با بوی مطبوع قوی و طعم تند و پایدار و خنک کننده، که از تقطیر برگ ها و سرشاخه های گلدار T.vulgaris استخراج می شود و ترکیبی از مواد شیمیایی مختلف است.
به هر حال سرشاخه های آویشن حاوی اسانی، تانن ها، مواد اصلی تلخ، ساپونین ها و ضدعفونی کننده های گیاهی می باشند و جدول شماره ۱ سایر ترکیبات موجود در اندام های هوایی این گیاه را نشان می دهد. آویشن محتوی ۸/۰ تا ۶/۲ درصد (معمولاً ۱ درصد) اسانس است که قسمت اعظم آن را فنل ها ( ۲۰ تا ۸۰ درصد )، هیدروکربن های مونوترپنی ( مثل p-cymene و y-terpinen ) تشکیل می دهد که گاهی هر کدام از این ترکیبات تا ۸۰ درصد ( یا بیشتر ) از ترکیبات اسانس را تشکیل می دهند. به طور طبیعی تیمول جزء اصلی فنلی در آویشن است و کارواکرول نیز یک جزء فرعی است که در جداول شماره ۲ و ۳ مشخصات آنها آمده است. آنچه که مهم است این که روغن آویشن حاصل از T.vulgaris که در مناطق مختلف کشت می شود از نظر رنگ، طعم، ویسکوزیته و ترکیبات شیمیایی متفاوت می باشد. از طرف دیگر تنوع فصلی یک اثر معنی داری روی عملکرد و ترکیبات روغنی نیز دارد.
اسانس آویشن که به اسانس تم موسوم است بر اثر تقطیر با بخار آب به دست می آید. این اسانس در مجاورت نور فاسد می شود. وزن مخصوص آن بین ۹۱۵/۰ تا ۹۳۵/۰ است و باید در محل خنک، شیشه های دربسته کاملاً پر و دور از نور نگهداری شود.

اسانس آویشن در طرح کشت و فرآوری آویشن :

فارماکوپه های آرژانتین، اطریش، فرانسه، مکزیک، لهستان، رومانی، اسپانیا و سوئیس همه فقط نوع T.vulgaris را مورد استفاده قرار می دهند. فارماکوپه آلمان Thymus Zygis را نیز قید می کند. ( در سال ۱۹۴۹ B.P.C. اسانس اوریگانوم به عنوان مترادف اسانس آویشن ذکر شده است ولی اسانس اوریگانوم مشتقی از T.capitagtus و origanum spp می باشد و ممکن است حاوی تا ۷۵% فنلها باشد. )
مایعی است زرد یا قهوه ای مایل به قرمز تیره با بوی مطبوع قوی و طعم تند و پایدار و خنک کننده، از تقطیر برگها و سرشاخه های گلدار Thymus Vulgris و انواع دیگر تیموس ( آویشن ) و انواع اوریگانوم از تیره نعناع ( Labiatae ) حاصل می شود. حاوی بیش از ۴۰% حجم به حجم فنل ها ( تیمول و کارواکرول )، سیمن Cymene و لینالول ( به مقدار کم ) می باشد. در اسانس کشور فرانسه مقدار درصد تیمول به ۲۴ تا ۲۵ درصد می رسد.
حلالیت: به نسبت ۱ به ۲ در الکل ( ۸۰% ) محلول است.
نگهداری: در جای خنک و در ظرفهای کاملاً سربسته و دور از نور نگهداری شود.
تیمول: یا اسید تیمیک، فنلی به فرمول O۱۴H۱۰C است که سال ۱۷۲۵ میلادی توسط Nauman کشف و به نام کافور آویشن ( Campher de Thym ) موسوم شد تیمول به صورت بلوریهای نسبتاً درشت، منشوری شکل و بیرنگ از اسانس تیم بدست می آید. در الکل، اتر، کلروفرم، اتردوپترول، سولفور دو کربن و اسید استیک به مقدار زیاد حل می شود.
محلولهای الکلی و آبی آن خنثی و فاقد هرگونه واکنش در مقابل تورنسل است. تیمول در محلولهای قلیایی به سهولت حل می شود، در آب و گلیسرین تقریباً غیر از محلول است.از مشخصات دیگر آن این است که با مانتول، سالول ( Salol )، کافور و کلرال، مخلوط مایع بوجود می آورد. یک قسمت تیمول اگر در مقدار کافی اسید استیک گلاسیال وارد شود و سپس معادل ۳ قسمت اسید سولفوریک به آن اضافه شود، به حالت گرم باید ایجاد رنگ بنفش نماید ( کدکس فرانسه ) .
مصارف: آویشن بسته به میزان اسانس های فرار موجود اثرات ضدنفخ دارد.
مایع استخراجی از آن یکی از مواد سازنده شربتهای غلیظ ضدسرفه ( Cough linctuses ) می باشد که به عنوان ماده طعم دهنده نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اسانس آویشن فرآورده های ضد اسپاسم، ضد نفخ و اثر ضدعفونی کننده قوی داشته، در عین حال کمی سمی است. این سمیت مربوط به ماده مؤثره آن، تیمول است که در اسانس به مقدار نسبتاً زیاد وجود دارد. از این اسانس به صورت محلولهای الکلی، گاهی در رفع بعضی سوء هضم ها، اسهالهای ساده و دفع کرم استفاده می شود. ولی در مواقع مصرف آن همواره به سمیتی که دارد باید توجه گردد زیرا مقادیر کم تیمول حتی در بعضی اشخاص ایجاد عوارض ناراحت کننده می نماید و موجب آزردگی غده تیروئید می شود. پماد حاصل از این اسانس در بعضی از بیماریهای جلدی مخصوصاً زونا اثر مفید ظاهر می کند. در بیماریهای جلدی گاهی از آن محلولهایی به صورت حمامهای موضعی تهیه می شود که بکار بردن آن موجب قوی شدن اعمال پوست و رفع ناراحتیهای جلدی می گردد، زیرا تجارب مکرر نشان داده که حمام اسانس مذکور اثر قرمز کننده پوست بدن دارد و می توان آن را به مقدار ۱ تا ۲ گرم مخلوط در مقدار آب، برای رفع عوارض رماتیسم های مزمن و سیاتیک های مقاوم به کاربرد بخصوص که محلولهای رقیق آن اثر تحریک کننده بر روی مخاط چشم و پوست صورت ندارد.
همچنین می توان اسانس  فوق الذکر ( کشت و فرآوری آویشن ) را در مصرف خارجی با روغن زیتون یا روغنهای دیگری روی مفاصل به عنوان گرم کننده و محرک سطحی بکار برد. اسانس تیم در فرمول بم اوپودلدوک Baum Opodeldock که دارای اثر ضد رماتیسمی است وارد می گردد.
تیمول به علت دارا بودن اثر ضدعفونی کنندگی، می تواند در بیماریهای روده و یا ضدعفونی کردن آن در مسمویت های ناشی از عفونت روده، دیسانتری و وبا ( به عنوان پیشگیری ) اثر مفید ظاهرکند ولی مصرف آن از این لحاظ کمتر معمول است، در عوض از آن به علت دارا بودن اثر ضدکرم برای دفع کرمهای تریکوسفال، کرم کدو، کرمک و آنکیلوستوم ( به صورت تنقیه ) استفاده به عمل می آید.
در استعمال خارج، از تیمول به عنوان ماده ضدعفونی کننده قوی استفاده به عمل می آید. تیمول در فرمول خمیردندانها و محلولهای غرغره و دهان شویه، وارد می شود. در بیماریهای دستگاه تنفسی مانند برونشیت مزمن، سل و سرفه، به صورت استنشاق و یا به حالت محلول جهت پانسمان زخمها بکار می رود، زیرا اثر میکروب کشی آن بر فنل ترجیح دارد.در نزد ۱۷ کودک بین ۳ تا ۱۸ سال مبتلا به شب ادراری با تجویز یک استکان کوچک از چای آویشن تقطیری در موقع خواب به مدت ۶ هفته موفقیت ۸۵ درصد بدست آمد.آویشن در انواع غذاها شامل غذاهای پختنی، گوشت و فرآورده های گوشتی، ادویه جات، چاشنی ها و … استفاده کمی می شود. روغن سفید آویشن، تنتور و عصاره مایع آن به عنوان ترکیبات معطر در اکثر فرآورده های غذایی مهم شامل مشروبات الکلی ( مثل لیکور ) و غیرالکلی، دسرهای لبنیاتی منجمد،ژلاتین ها و دسرهای محتوی آرد برنج و … استفاده می شود. به طور متوسط حداکثر میزان استفاده ها از آن کمتر از ۰۰۳/۰ درصد است.

گونه های مهم جنس Thymus در ایران:

چهارده گونه گزارش شده ایران، بیشترین پراکندگی را در شمال و غربی کشور دارند ه ۱۰ گونه در استان های شمالی ( گرگان، گیلان و مازندران )، ۱۱ گونه در استان های غربی ( آذربایجان، باختران، همدان، کردستان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و اصفهان )، ۷ گونه در مرکز ( تهران، سمنان، قزوین، اراک، یزد )، یک گونه در فارس و دو گونه در کرمان وجود دارد.در زیر فهرست گونه هایی که در مناطق مختلف ایران وجود دارند ارائه گردیده است.
گونه های موجود در استان های شمالی در کشت و فرآوری آویشن :
۱.Thymus fallax
۲.T. transcaucasicus
۳.T. kotschyanus Boiss
۴.T. fedtschenkoi Ronniger
۵.T. migricus Klokov
۶.T. transcaspicus Klokov
۷.T. pubescens Boiss
۸.T. carmanicus Jalas
۹.T. causcasicus Wild
۱۰.T. nummularius

گونه های موجود در غرب ایران:
۱.T. persicus
۲.T. daenensis
۳.T. fallax
۴.T. transcaueasicus Ronniger
۵.T. kotschyanus Boiss
۶.T. fedtschenkoi Ronngier
۷.T. migricus klokov
۸.T. trautvetteri Klokov
۹.T. pubescens Boiss
۱۰.T. caucasicus Wild
۱۱.T, eriocalyx

گونه های موجود در كوه های البرزواطراف تهران در کشت و فرآوری آویشن :

۱.T. daenensis
۲.T. fallax
۳.T. kotschyanus Boiss
۴.T. fedtschenkoi Ronniger
۶.T. pubescens Boiss
۷.T. caucasicus Wild
۸.T. carmanicus Jalas

گونه های موجود در جنوب ایران (فارس و كرمان):
۱.T. daenensis lancifolius
۲.T. fedtschenkoi Ronniger
۳.T. carmanicus Jalas

فرآورده های آویشن :

در طرح توجیهی کشت و فرآوری آویشن فرآورده های مختلفی قابل برداشت و استفاده می باشد که می توان درآمدی مضاف بر تولید داشت وبا فرآوری کسب و کار را ارتقا داد که در ادامه به آنها اشاره می کنیم:

۱- عصاره مایع آویشن – Thym Liguid extract :
۱۰۰ گرم آویشن را ابتدا به روش پرکولاسیون با مخلوطی از ۱۰ میلی لیتر گلیسرول، ۲۵ میلی لیتر الکل ( ۹۰% ) و ۶۵ میلی لیتر آب استخراج نمائید. ۸۵ میلی لیتر از استخراج اولیه را کنار گذاشته بقیه را تبخیر کنید تا عصاره نرم حاصل شود. عصاره حاصل را در قسمت کنار گذاشته شده حل کنید و با مایع استخراجی دوم به ۱۰۰ میلی لیتر برسانید.
مقدار مصرف: ۶/۰ تا ۴ میلی لیتر.
در بعضی از فارماکوپه ها محصول مشابهی وجود دارد.
۲- روغن آویشن به عنوان یک جزء معطر ضداسپاسم، ضدنفخ، Counterirritant یا rubefacient در قطره های سرفه و مرهم های رقیق می باشد. از تیمول موجود در روغن آویشن نیز استفاده های مشابهی می شود. علاوه بر این از تیمول در ترکیبات ضدقارچی ( برای آلودگی های قارچی پوست ۹، فرمولاسیون های دندانی و غیره استفاده می شود.
۳- از آنجایی که تیمول ضدکرم ( به خصوص کرم قلابدار ) می باشد به عنوان داروی ضدکرم به مقدار ۲ گرم در ۳ نوبت در روز مصرف می شود.
۴- روغن قرمز آویشن به طور رسمی از قرن ۱۶ تاکنون به عنوان میکروب کش مطرح است و خاصیت ضدمیکروبی آن در اثر تیمول و کارواکرول می باشد و به مقدار زیادی در دهان شویه ها، محلول های غرغره، خمیردندان ها، صابونها، پاک کننده ها و فرآورده های مختلف طبی ضدعفونی کننده مصرف شده است. در درمان سیاه سرفه و سل و برونشیت در دز ۳/۰ تا ۶/۰ میلی لیتر توصیه شده است.
۵- مایع استخراجی از آویشن یکی از مواد سازنده شربت های غلیظ ضدسرفه ( Cough linctuses ) می باشد که به عنوان ماده طعم دهنده نیز مورد استفاده قرار می گیرد. از اسانس آن به صورت محلول های الکلی گاهی در رفع بعضی از سوءهاضمه ها، اسهال های ساده و دفع کرم ساده استفاده می شود.
۶- تیمول به عنوان یک ضدعفونی کننده روی زخم ها و جوش ها مصرف می شود اما به شدت محرک و سوزش آور است و تأثیرش در تماس با پروتیین ها کاسته می شود. نقش عمده آن در حال حاضر، درمان بیماری های قارچی پوست به فرم محلول الکلی ۱ درصد یا پودر قوی ۲ درصد می باشد. گاهی اوقات تیمول ید دار توسط متخصصین پوست به عنوان یک ماده متوقف کننده رشد باکتری و کشنده قارچ به فرم پودرها، لوسیون و پمادها مصرف می شود.
۷- وقتی که روغن آویشن به خرگوش خورانده یا به درون ماهیچه های آن تزریق شود سبب کاهش فشار خون در رگ ها به همراه تسریع انقباض منظم قلب شده و همچنین در دزهای بالاتر سبب افزایش دفعات تنفس می شود. وقتی به صورت امولسیون ۵ درصد محلول نمک به داخل رگ های گربه تزریق شد روغن آویشن سبب افزایش حجم تنفس و کاهش فشار خون گردید.
۸- روغن قرمز آویشن ( Red thyme oil ) دارای خواص جلوگیری کننده از حساسیت، خارش و آسیب اشعه آفتاب برای پوست انسان است ولی وقتی که به صورت رقیق نشده مصرف شود سوزش شدید و خارش را برای پوست خرگوش و موش ایجاد می کند.
۹- اسانس فنلی آویشن از جمله ده اسانس معروف است که دارای خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی، آنتی اکسیدان، نگهدارنده طبیعی غذا و تأخیردهنده پیری در پستانداران می باشد.
جذب شده و ۵۰ درصد آن در ادرار به صورت سولفات یا glucuronate دفع می شود.
۱۰- هم اکنون در کشور، فرآورده های دارویی مختلفی از Thymus vulgaris ساخته شده و به طور گسترده مورد مصرف بیماران قرار می گیرد. از آن جمله می توان قطره تیم آرتا، قرص و شربت تیمکس و شربت تیمیان را نام برد که این سه فرآورده به عنوان ضدسرفه و خلط آور به کار می روند.
چشمانداز توليد

چشم انداز کشت و فرآوری آویشن

در حال حاضر، حدود یک سوم داروهای مورد استفاده در جوامع انسانی را داروهایی با منشأ طبیعی و گیاهی تشکیل میدهد و صنایع داروسازی در تالش هستند تا ساخت شیمیایی اقالم مربوط به دو سوم بقیه داروها را نیز به تدریج به وسیله منابع گیاهی جایگزین کنند. از این رو، صتنایع داروسازی و گروه های تحقیقاتی بسیاری از کشورها توجه خود را به کشت و تولید گیاهان دارویی معطر داشته اند. از آنجایی که گیاهان وحشی (برخلاف گیاهان زراعتی ) در محدوده های گیاهی گستردهای شرایط رشد پیدا میکنند و جمع آوری آنها از رویشگاه های طبیعی باتوجه به پایین تر بودن کمیت و کیفیت محصول جوابگوی صنایع داروسازی نیست و حتی موجبات نابودی آن ها را فراهم میسازد، بنابراین، تولید انبوه این گیاهان در سطوح گسترده، جهت رفع نیازمندی های صنایع داروسازی عاقالنه تر به نظر میرسد.
استفاده از گیاهان دارویی و معطر در کشورهای توسعه یافته به شدت در حال افزایش است و هم اکنون ۹۰ درصد از مردم این کشورها از داروهای با منشأ گیاهی استفاده میکنند؛ بهطور نمونه ۶۵ %نیازهای صنایع دارویی آلمان و مجارستان و ۹۰ درصد نیازهای صنایع دارویی چین و هند از منابع گیاهی تأمین میشود. آمار جهانی نیز گویای این مطلب است که مواد مؤثر حدود پنجاه درصد داروهای عرضه شده به بازارهای جهانی دارای منشا گیاهی است. مردم ایالت متحده آمریکا سالیانه حدود ۳ میلیارد دلار جهت دریافت داروهای با منشا گیاهی پرداخت میکنند در روسیه از هر سه دارو، یک دارو گیاهی است.
براساس آمار، سال ۱۹۹۴ ،فروش جهانی داروهای گیاهی بالغ بر ۱۲.۴ میلیارد دلار بوده است. در این رابطه، اروپا با حجم فروش ۶.۵ میلیارد دلارمقام اول و اسیای شرقی با ۲.۳ میلیارد دلار، ژاپن با ۲.۱ میلیارد دلار و آمریکای شمالی با ۱.۵ میلیارد دلار در رتبه های بعد ی قرار داشتند. درحال حاضر، تولید و مصرف گیاهان دارویی در کشورهای صنعتی و توسعه یافته رو به افزایش است. محاسبه ی دقیق مقدار مصرف سالیانه گیاهان دارویی در جهان مشکل است؛ زیرا از گیاهان دارویی به شکل های ناشناخته و متفاوت ی استفاده میشود.(به شکل تازه، خشک، دمکردنی یا استفاده شده در منابع داروسازی)

پیش بینی وضعیت سرمایه گذاری طرح توجیهی کشت و فرآوری آویشن

عملکرد سالیانه : ۱ تن در هکتار
نرخ برابری دلار : ۲۲۰۰۰ تومان
مساحت زیر کشت : ۲۰ هکتار
تعداد نیروی انسانی مورد نیاز : ۸۰ نفر
میزان سرمایه گذاری ثابت : ۹۷۰ میلیون تومان (بدون احتساب هزینه زمین)
نرخ بازده داخلی در سال مبنا :  ۱۶ درصد